ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ
Σύμπτωμα ή Νόσος;
Όλοι μας σε κάποια περίοδο της ζωής μας έχουμε βιώσει κάποιον πονοκέφαλο. Πρόκειται για κοινό σύμπτωμα ενός ιογενούς ή εμπύρετου νοσήματος, συχνό σημείο κούρασης αλλά και σωματικού ή και ψυχικού stress. Σε πολλούς ακόμα από εμάς οι πονοκέφαλοι ή κεφαλαλγίες όπως αλλιώς λέγονται, μπορεί να εμφανίζονται χρονίως αποτελώντας σύνδρομο που δε συνδέεται απαραίτητα με κάποιο υποκείμενο πρόβλημα. Τι συμβαίνει ωστόσο όταν μια κεφαλαλγία υποδηλώνει σοβαρή και επείγουσα οργανική βλάβη;
Παρακάτω αναφέρονται γνωστές στους περισσότερους αφορμές για την έναρξη μιας κεφαλαλγίας. Το καθημερινό στρες ή και η ξαφνική του απόσυρση (π.χ. κατά το σαββατοκύριακο) μπορούν να εκλύσουν πόνο. Οι μεταβολές στην τάση των μυών της κεφαλής και του αυχένα όπως και οι αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών αποτελούν επίσης αίτιο. Η απότομη ψυχική φόρτιση και η οργή, εκτός από τη γνωστή συσχέτιση με αγγειακά επεισόδια, συχνά δημιουργούν και πονοκέφαλο. Οσμές, συχνότερα αρωματικά πρόσθετα σε καθαριστικά ή αποσμητικά προϊόντα, πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ, τροφές συγκεκριμένου τύπου (κρασί, ώριμα τυριά, χημικά πρόσθετα σε επεξεργασμένο κρέας, σοκολάτα) ή ακραίας θερμοκρασίας (παγωτό, καυτά ροφήματα) μπορούν επίσης να εκλύσουν πονοκέφαλο. Τα έντονα φώτα, οι ισχυροί ήχοι, ο κρύος ή υγρός καιρός, η αθλητική ή σεξουαλική δραστηριότητα προστίθενται ακόμη σε έναν μακρύ κατάλογο με πιθανές αφορμές για την έναρξη ενός πονοκεφάλου.
Παράλληλα, όπως προαναφέρθηκε, ένας πονοκέφαλος μπορεί να διαφέρει από μια συνηθισμένη, γνωστή ενόχληση, πιθανώς επειδή υποκρύπτει ένα νέο οργανικό πρόβλημα. Ένας πονοκέφαλος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όταν εμφανίζεται ξαφνικά, δεν ανευρίσκεται λογική αιτία που τον προκάλεσε, επιμένει σε διάρκεια χρόνου και δεν ανταποκρίνεται σε κοινά αναλγητικά, ενώ διαθέτει χαρακτήρες (εντόπιση, συχνότητα εμφάνισης, ένταση και διάρκεια ) που δε θυμίζουν παλαιούς γνωστούς πονοκεφάλους και συνοδεύεται από κλινικά νευρολογικά σημεία όπως η αυχενική δυσκαμψία και η διαταραχή της συνείδησης, της μνήμης ή της ομιλίας. Η παρέμβαση στο σημείο αυτό κάποιου ειδικού στην κεφαλαλγία είναι καίριας σημασίας, διότι μόνο έτσι μπορεί να διακριθεί το αλγεινό σύμπτωμα μιας οξείας υποκείμενης νοσολογικής οντότητας από ένα χρόνιο σύνδρομο που απλά χρήζει παρακολούθησης και θεραπείας σε βάθος χρόνου.
Η διεθνής ταξινόμηση των κεφαλαλγιών του 2013 τις διαχωρίζει σε πρωτοπαθείς (κεφαλαλγικά σύνδρομα), δευτεροπαθείς (συνεπεία άλλης οργανικής νόσου) και σε επώδυνες κρανιακές νευροπάθειες (όπου ο πόνος είναι επιφαινόμενο βλάβης κρανιακού νεύρου). Η πληθώρα των ετερογενών αυτών κατηγοριών πονοκεφάλου αντικατοπτρίζει τη διαφορετική διαφοροδιαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση ανά περίπτωση:
Α. Πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες:
- Ημικρανία
- Κεφαλαλγία τάσεως
- Τριδυμικές κεφαλαλγίες του αυτονόμου
- Άλλες πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες
Β. Δευτεροπαθείς κεφαλαλγίες:
- Μετατραυματική από κάκωση κεφαλής ή αυχένα
- Από αγγειακή νόσο κεφαλής ή τραχήλου
- Από μη κρανιακή οργανική νόσο κεφαλής ή τραχήλου
- Οφειλόμενη σε φάρμακα ή απόσσυρση αυτών
- Οφειλόμενη σε λοίμωξη
- Οφειλόμενη σε διαταραχή ομοιόστασης
- Οφειλόμενη σε διαταραχή του κρανίου, αυχένα, ματιών, αυτιών, παραρρινίων, δοντιών, στόματος ή άλλης δομής προσώπου ή τραχήλου.
- Οφειλόμενη σε ψυχιατρική νόσο
Γ. Επώδυνες κρανιακές νευροπαθειες και άλλες κεφαλαλγίες
Ένας νευρολόγος μπορεί να αξιολογήσει τα χαρακτηριστικά μιας κεφαλαλγίας και βάσει του ιστορικού και της κλινικής εικόνας του πάσχοντος να διακρίνει αν πρόκειται για ενόχληση που έχει οξύ ή χρόνιο χαρακτήρα. Στην πρώτη περίπτωση παραπέμπει προς όλες εκείνες τις παρακλινικές εξετάσεις που μπορούν να εντοπίσουν το υποκείμενο πρόβλημα προκειμένου κατά επείγοντα ή τακτικό τρόπο να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπισή του. Στη δεύτερη, γίνεται προσπάθεια ο πονοκέφαλος να καταταχθεί σε κάποια από τις υπάρχουσες μορφές χρόνιας κεφαλαλγίας, ώστε να προταθούν όλες οι πρακτικές αλλά και φαρμακευτικές στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας που με την καλή συνεργασία του ασθενούς θα περιορίσουν την ενόχληση και τον αντίκτυπό της στην ποιότητα ζωής.
Dr. Med. Λιακάκης Γιώργος,
Νευρολόγος